Waa erey loo isticmaalo qof ama koox kasoo horjeedda fikrad ama ficil ama nidaam jira, isla markaasna xambaarsan ama ku baaqaysa waxay diidayso wax kasoo horjeeda.
Caqliga, cilmiga iyo caadaduba waxay keenayaan in qofka ama kooxdu caddayso waxa ay diidantahay sababtay u diiday iyo waxa ay ku baaqayso sababta ay ugu baaqayso, dabcan wixii daliil iyo caddayn ahna ay soo bandhigto.
Intaa ka dib waxaa jira mucaarad nooc kale ah. Waa nin ama koox shaqadeedu tahay inay isku mar mucaarado fikrada iyo lidkeedaba (fikrada taas kasoo horjeeda) ama qofka iyo kan kazoo horjeeda. Waxay kooxdaas ka ambaqaadaysaa inay dhib u geysato qofka ama kooxda ay kasoo horjeedo, isla markaasna waxay arrintaas u adeegsanaysaa wax kasta oo ay ku dhibi karto.
Mucaaradnimada noocaan ah waxaa tusaale u noqon kara dadka wax qora qaarkood oo xirta (labista) hadba shaatiga uu dhibta ku gaysan karo. Kolka uu faallaynayo cidda uu kasoo horjeedo fikraddeeda ama qoraalkeeda mar wuxuu gashanayaa shaati qabiil, marna shaati diimeed, marna shaati ummadeed (somalinimo).
Qoraalka uu kasoo horjeedo wuxuu ku durayaa: jihaadka ayaa laga soo horjeedaa!, dabcan waa markii la yiraahdo yaan muslimiinta la layn. Mar kale wuxuu oranayaa ummadda ayaa la xasuuqayaa, waana marka lasoo hadalqaado jihaad iwm. Mar kale wuxuu oranayaa qabiil hebel baa loo jeedaa. Ninkaas wuxuu awood u leeyahay inuu isku maalin wada mucaarado fikraddaan iyo tan kasoo horjeedda. Ujeeddadu waa mucaarad iyo foolxumayn kaliya. Wax kale haddii uu waayo kuma cusla inuu muqaddasaatka diinta duro; si uu dad ama qof ugu xumeeyo.
Dadkaas qayb ka mid ah sababta ku kalliftay waa noqon kartaa jirro ama dabci qalloocan laakiin waxaa muhiim ah in la ogaado inay jiraan dad intaas noloshoodu ku xirantahay oo usoo shaqo taga. Si aad arrintaas wax badan uga ogaatid akhri qormadii Sheekh Abuuxassaan ee uu ku suntay: "xisbiga konton santi". Wax kalena maahee waa rag hay'adaha sirdoonka kaga mushaar qaata inay qoraal kasta faallo raaciyaan, ayna midkiiba 50 senti ku qaataan.
Inta aan ka bartay calaamadahooda waxaa ka mid ah:
1- mid walba wuxuu leeyahay magacyo badan oo uu kusoo galo bogagga electeronic-ga ah iyo bogagga social media-ha; si uu isugu muujiyo dad farabadan oo fikraddaan la qoray kasoo wada horjeeda.
2- Bogagga ay kusoo galaan badankoodu way cusub yihiin ama wax yar baa ku qoran; waayo waxaa loo samaystay in comment laga soo qoro kaliya.
3- Waxaa yaab leh kuwo ayaa dumar iska dhiga ama magaalo aanu joogin qorta ama lahjad aanu aqoon iska doondoona ama qolo ama koox aanu ka tirsanayn buu magacooda ku hadlaa iwm.
Gabagabadii haddii aad aragtid qoraallo iyo afkaar aad u liidata oo farabadan ha argagaixin ana u qaadan in dadkeenu xunyihiin ee u faham inay waxaas oo dhan magacyo kala duwan ka soo qoreen dhowr qof oo xubno ka ah xisbiga konton santi, sharkoodana Ilaahay ka magangal, list-gaagana ka pan-garee.
Caqliga, cilmiga iyo caadaduba waxay keenayaan in qofka ama kooxdu caddayso waxa ay diidantahay sababtay u diiday iyo waxa ay ku baaqayso sababta ay ugu baaqayso, dabcan wixii daliil iyo caddayn ahna ay soo bandhigto.
Intaa ka dib waxaa jira mucaarad nooc kale ah. Waa nin ama koox shaqadeedu tahay inay isku mar mucaarado fikrada iyo lidkeedaba (fikrada taas kasoo horjeeda) ama qofka iyo kan kazoo horjeeda. Waxay kooxdaas ka ambaqaadaysaa inay dhib u geysato qofka ama kooxda ay kasoo horjeedo, isla markaasna waxay arrintaas u adeegsanaysaa wax kasta oo ay ku dhibi karto.
Mucaaradnimada noocaan ah waxaa tusaale u noqon kara dadka wax qora qaarkood oo xirta (labista) hadba shaatiga uu dhibta ku gaysan karo. Kolka uu faallaynayo cidda uu kasoo horjeedo fikraddeeda ama qoraalkeeda mar wuxuu gashanayaa shaati qabiil, marna shaati diimeed, marna shaati ummadeed (somalinimo).
Qoraalka uu kasoo horjeedo wuxuu ku durayaa: jihaadka ayaa laga soo horjeedaa!, dabcan waa markii la yiraahdo yaan muslimiinta la layn. Mar kale wuxuu oranayaa ummadda ayaa la xasuuqayaa, waana marka lasoo hadalqaado jihaad iwm. Mar kale wuxuu oranayaa qabiil hebel baa loo jeedaa. Ninkaas wuxuu awood u leeyahay inuu isku maalin wada mucaarado fikraddaan iyo tan kasoo horjeedda. Ujeeddadu waa mucaarad iyo foolxumayn kaliya. Wax kale haddii uu waayo kuma cusla inuu muqaddasaatka diinta duro; si uu dad ama qof ugu xumeeyo.
Dadkaas qayb ka mid ah sababta ku kalliftay waa noqon kartaa jirro ama dabci qalloocan laakiin waxaa muhiim ah in la ogaado inay jiraan dad intaas noloshoodu ku xirantahay oo usoo shaqo taga. Si aad arrintaas wax badan uga ogaatid akhri qormadii Sheekh Abuuxassaan ee uu ku suntay: "xisbiga konton santi". Wax kalena maahee waa rag hay'adaha sirdoonka kaga mushaar qaata inay qoraal kasta faallo raaciyaan, ayna midkiiba 50 senti ku qaataan.
Inta aan ka bartay calaamadahooda waxaa ka mid ah:
1- mid walba wuxuu leeyahay magacyo badan oo uu kusoo galo bogagga electeronic-ga ah iyo bogagga social media-ha; si uu isugu muujiyo dad farabadan oo fikraddaan la qoray kasoo wada horjeeda.
2- Bogagga ay kusoo galaan badankoodu way cusub yihiin ama wax yar baa ku qoran; waayo waxaa loo samaystay in comment laga soo qoro kaliya.
3- Waxaa yaab leh kuwo ayaa dumar iska dhiga ama magaalo aanu joogin qorta ama lahjad aanu aqoon iska doondoona ama qolo ama koox aanu ka tirsanayn buu magacooda ku hadlaa iwm.
Gabagabadii haddii aad aragtid qoraallo iyo afkaar aad u liidata oo farabadan ha argagaixin ana u qaadan in dadkeenu xunyihiin ee u faham inay waxaas oo dhan magacyo kala duwan ka soo qoreen dhowr qof oo xubno ka ah xisbiga konton santi, sharkoodana Ilaahay ka magangal, list-gaagana ka pan-garee.
Comments
Post a Comment