Dadku waxay ka simanyihiin inay
wada jecelyihiin in la jeclaado, la qadariyo, lana ixtiraamo. Ilmuhu way
jecelyihiin in waalidkood jeclaado, waalidkuna sidoo kale in ilmohoodu
jeclaadaan oo qadariyaan way jecelyihiin. Waxaa la mid ah macalinka iyo
ardaydiisa, ninka madaxda ah iyo dadka uu xukumo. Dhalinyaradu waxay daneeyaan
in asxaabtoodu jeclaadaan oo ixtiraamaan. Ilmaha qaar baa guryohooda ka taga oo
suuqa iska gala waayo waxay ka waayeen jacayl, caadifad, ixtiraam iyo amaan.
Gabdhuhu marar badan waxay guursadaan niman aan qiime lahayn; waayo waxay ka
maqleen wax aanay guryohooda iyo dadkooda ka maqal oo ah waan ku jeclahay iyo
waad qurxoontahay!.
Si gaara dadka is qaba rag iyo
dumarba aad bay u qiimeeyaan in qofka ay is qabaan jecelyahay. Mid walba wuxuu
ku dadaalaa in uu is jeclaysiiyo lamaanihiisa, wuxuu ku dadaalaa waxa
jeclaysiinaya, wuxuuna ka dheeraadaa waxyaabaha nacsiinaya. Marar badan waxaa
dhacda in gabari ninkeeda diido ama la dirirto iyadoo ku sababaynaysa ima
jecla!.
Haddaba aynu is weydiino sababaha
ay inoo jeclaan waayeen dadka aynu doonayno inay ina jeclaadaan?. Ma laga
yaabaa in aynu dariiq qalad ah u marnay is jeclaysiinta dadka oo aynu jacayl ka
doonay meel aanu jirin?. Ma dhici kartaa in aynu wixii la inagu nibcaan lahaa
jacayl ku raadinayno?. Jawaabtu waa haa. Gabdhaha guur-doonka ah ee la guursan
waayo soo qaarkood xijaabka kama tagaan ama ma khafiifiyaan bal si ay ragga
quruxdooda u tusaan oo u soo jiitaan?. Wiilasha qaarkood si gabdhuhu u aqbalaan
soo been iyo faataadhug uguma sheekeeyaan?. Dumarka la qabo qaarkood soo
saygooda sixir iyo balaayo kuma qodbaan si uu u jeclaado?. Dad badan oo rag iyo
dumar ah soo is tustus iyo wax la mida kuma kacaan bal si ay indhaha u soo
jiitaan?.
Ugu horayn aynu caddayno in
shareecadu ina amartay in aynu samayno wax kasta oo Ilaahay iyo ummaddu inagu
jeclaanayaan, isla markaasna ay inaga reebtay wax walba oo Rabbi inoogu
caroonayo, ummadduna inagu nacayso. Arrimaha la inagu jeclaanayo ee mudan in si
gaara loo soo qaado waxaa ka mida:
1.
In aadan qofna ku raalligalin wax Rabbi ka
caraysiinaya. Haddii aad sidaa yeeshid Ilaahay waa kuu caroonayaa, dadkana wuu
ku nacsiinayaa. Ogow dadka quluubtoodu Ilaahay gacantiisa ayay ku jirtaa sidii
uu doono ayuuna ka yeelaa. Qofkii dadka kaga caraysiiya wax Ilaahay
raalligalinaya Ilaahay raalli ayuu ka noqdaa, dadkana raali ayuu uga dhigaa.
Haddaba qof walba ha ku dadaalo inuu sameeyo waxa Rabbi kaga raali noqonayo
dadkuba ha ka caroodeene, qofna yaanu isku dayin cidda uu danaynayo inuu ku
raalligaliyo wax Rabbi ka caraysiinaya.
2.
In aad Alle iyo diintiisa rumaysid, camal saalix
ahna samaysid. Kolkaas Allaha raxmaanka ah kalgacayl buu kuu galinayaa dadka quluubtooda. Nabigu wuxuu yiri: “ Alle
markuu addoon jeclaado Jibriil ayuu u dhawaaqaa: anigu hebel waan jeclaaday ee
jeclow, kolkaas ayuu Jibriil jeclaanayaa, markaas ayuu inta samada joogta ugu
dhawaaqayaa: Alle hebel wuu jeclaaday ee jeclaada, markaas bay samada ehelkeedu
jeclaanayaan, ka dibna aqbal ayaa dhulka loo dhigayaa. Kolkii Alle addoon
nibcaadana Jibriil ayuu u dhawaaqaa: anigu hebel waa nibcaaday ee nibcow,
kolkaas ayuu Jibriil nibcaanayaa, ka dibna ehlu-samada ayuu ugu dhawaaqayaa:
Alle hebel wuu nibcaaday ee nibcaada, markaas bay ehlu-samadu nibcaanayaan, ka
dibna dhulka ayaa nacayb loo dhigayaa”. Wuxuu uga jeedaa kan Alle jeclaaday
inta dhulka joogta baa la aqbalsiinayaa, kan Alle nibcaadayna inta dhulka
joogta ayaa la nibcaysiinayaa.
Nin culumadii hore ah ayaa laga
sheegay: haddaan Ilaahay caasiyo waxaan ka gartaa xaaskayga iyo daabbadayda
dabcigooda!. Haddaad Alle ka baqdid arrimahaaga wuu kuu yasirayaa, farajna wuu
kuu furayaa. Ciddii caasidana waa hubaal in sidaa badalkeeda uu la kulmayo.
Wiilkii ama gabadhii guur-doon ah
ee doonaya in la jeclaado Alle ha raalligaliyeen waa la jeclaan, waana la
guursane, saygii ama afadii doonaya in lamaanohoodo jeclaado Alle ha rumeyeen
camal saalix ahna ha sameeyeen, waalidkii doonaya in ilmihiisu jeclaadaan oo
baarri u noqdaan Alle ha raaliyagliyo, ilmihii doonaya in waalidkood jeclaado
oo u duceeyo Alle ha raalligaliyeen.
3.
Waxaa jira hab wanaagsan oo la doonayo in dadka
oo dhan lagula dhaqmo qowl iyo ficilba iyo hab xun oo la doonayo in dadka
lagula dhaqmo qowl ahaan iyo ficil ahaamba. Dadkuna way nibcaadaan qofka
hadalka xun ee dhaqanka xun hadduu doono qaraabo ha noqdeene. Asal ahaana waxaa
muhiim ah in aad ogaatid qofkaan dhaqanka xun in aanu ku sifoobin tilmaantii
Alle ku jeclaan lahaa, dadkana uu ku jeclaysiin lahaa; waayo dhaqan xumada iyo
hadal xumadu camal saalix ah maaha. Taa macneheedu waxaa weeye qofka Ilaahay si
wanaagsan ula dhaqma ayaa dadkana si wanaagsan ula dhaqma. Qofka xaqa Alle ka
soo baxay ayaa xuquuqda dadkana ka soo baxa.
Marka aynu ka
hadlayno mowduuca jacaylka waxaa muhiim ah in qofka muslimka ah ee walaalkiisa
muslimka ah jecel uu usheego inuu Alle darti u jecelyahay, kan la jeclaadayna
uu ugu jawaabo: Allihii aad darti ii jeclaatay ha ku jeclaado. Waxaa iyana
muhiim ah in waalidku ilmihiisa u muujiyo jacayl, afkana uga sheego, sayguna
xaaskiisa mar walba u sheego inuu jecelyahay, iyaduna ay u sheegto kalgacaylka
ay u qabto, isla mar ahaantaasna dhaqankoodu noqdo mid jacayl ku dhisan.
Arrintaa waxaa loo samaynayaa in quluubtu isu soo dhawaato, wixii kala galay ee
shaki ama cuqdad ahna ka baxdo; waayo diinteenu waxay xoogsaartay isjaxaylka,
isku xirnaanta, isku kalsoonida, iskaashiga iwm.
Gunaanadka
qormadeena aynu isla meeldhigno in ninkii ama gabadhii Ilaahay nibcaado,
dadkana uu nibcaysiiyo aysan awoodi Karin inay lamaanohooda is jeclaysiiyaan;
waayo Ilaahay baa quluubta xukuma ciddii uu doono ayuu jeclaysiiyaa, ciddii uu
doonana wuu nacsiiyaa. Qof kasta oo doonaya in la jeclaado, lana qadariyo waa
inuu noqodo mu’min, camal saalix ah sameeyey, Ilaahayna raaligaliya, kolkaas
ayuu Alle jeclaan ummaddana jeclaysiin.
Comments
Post a Comment